Trong thời đại lo lắng, hãy là người am hiểu cuộc sống hạnh phúc

Những tia nắng đầu tiên len lỏi qua cửa sổ mỗi buổi sáng, mùi thơm thoang thoảng của bánh mì mới nướng thoang thoảng từ đường phố vào buổi tối, tiếng cười bất ngờ vang lên trong cuộc điện thoại khuya với một người bạn cũ – những khoảnh khắc tưởng chừng như nhỏ bé này lại ẩn chứa cả kho báu của cuộc sống.

Hạnh phúc không phải là một thứ xa xỉ, cũng không phải là một sự nuông chiều đạo đức đáng ngờ; đúng hơn, đó là trạng thái chân thực nhất và mục đích cao cả nhất của sự tồn tại con người. Triết gia Hy Lạp cổ đại Epicurus đã dạy các đệ tử trong khu vườn của mình: “Hạnh phúc là khởi đầu và kết thúc của cuộc sống.”

Hai nghìn ba trăm năm sau, trong một xã hội hiện đại đầy rẫy lo âu và bất định, hơn bao giờ hết, chúng ta cần khám phá lại rằng hạnh phúc không chỉ đáng theo đuổi, mà chính nó còn là thước đo tối thượng của chất lượng cuộc sống. Hạnh phúc thường bị hiểu lầm là một phản ứng cảm xúc hời hợt, nhưng thực tế, nó là sự kết tinh tinh tế nhất của trí tuệ hệ thần kinh con người.

Tiếng cười khúc khích của một em bé khi lần đầu chạm vào một món đồ chơi nhồi bông, những nếp nhăn nơi khóe mắt của một người cao tuổi khi họ nhìn cháu mình chơi đùa – những phản ứng này đã được tinh chỉnh qua hàng triệu năm tiến hóa.

Nghiên cứu khoa học thần kinh cho thấy những trải nghiệm thú vị có thể tăng cường chức năng hệ miễn dịch, kéo dài hoạt động của telomerase, và thậm chí thay đổi các kiểu biểu hiện gen. Nhận định sâu sắc của nhà văn Pháp Romain Rolland còn sâu sắc hơn: “Chỉ có một chủ nghĩa anh hùng trên thế giới: nhìn thế giới như nó vốn có và yêu thương nó.”

Hạnh phúc đích thực không phải là sự ngây thơ, vô tri, mà là một thái độ sống chọn cách nở hoa ngay cả sau khi vượt qua đau khổ và hoang mang. Những tù nhân chia sẻ vụn bánh mì trong các trại tập trung, những bệnh nhân vẽ chân dung y tá trên giường bệnh – họ chứng minh rằng hạnh phúc có thể vượt qua những giới hạn của môi trường, trở thành ánh sáng nội tâm soi rọi bóng tối của sự tồn tại.

Tuy nhiên, cuộc sống hiện đại lại tạo ra một cách có hệ thống những “rào cản hạnh phúc”. Chủ nghĩa tiêu dùng biến hạnh phúc thành sự tích lũy vật chất vô tận, mạng xã hội biến niềm vui thành nô lệ của những lượt thích, và văn hóa công sở biến thành công thành một thực hành khổ hạnh vĩnh cửu của sự trì hoãn sự thỏa mãn.

Chúng ta theo đuổi hạnh phúc được hứa hẹn bởi một điểm tương lai nhất định như đuổi theo đường chân trời, quên mất khái niệm “nghệ thuật khoái lạc” (techne tou biou) của người Hy Lạp cổ đại – kỹ năng biến cuộc sống thường nhật thành một trải nghiệm khoái lạc liên tục.

Trên thực tế, hạnh phúc thường đến theo những cách bất ngờ nhất: cảm giác hồi hộp khi tìm thấy một bức thư tình cũ khi dọn dẹp kệ sách, sự bình yên có được khi hủy một cuộc hẹn vào một ngày mưa, hay thậm chí chỉ là một cái liếc mắt qua lại giữa những người lạ trên tàu điện ngầm.

Những mảnh hạnh phúc không được lên kế hoạch này tạo nên bản chất thực sự của cuộc sống, nhưng chúng bị nghiền nát và lãng quên bởi nhịp sống vội vã của chúng ta. Thực hành hạnh phúc đòi hỏi việc nuôi dưỡng những thói quen tinh thần cụ thể.

Chủ nghĩa Khắc kỷ dạy chúng ta phân biệt giữa điều có thể kiểm soát và điều không thể kiểm soát, điều này có thể là khởi đầu cho việc đạt được sự bình yên nội tâm, thiền chánh niệm của Phật giáo rèn luyện chúng ta nắm bắt những niềm vui tinh tế của khoảnh khắc hiện tại, và các bài luận của Montaigne cho thấy việc ghi lại những niềm vui nhỏ bé trong cuộc sống hàng ngày có thể tích lũy thành một kho tàng tinh thần vô tận.

Cụ thể, người ta có thể tạo một “nhật ký hạnh phúc” để ghi lại ba khoảnh khắc vui vẻ mỗi ngày, dù nhỏ bé đến đâu, thường xuyên tham gia vào các “bữa tiệc giác quan” – tập trung vào việc thưởng thức một miếng sô cô la tan chảy, hoặc chăm chú lắng nghe nhịp điệu của những giọt mưa.

Quan trọng hơn, hãy học cách đặt ra “giới hạn của hạnh phúc”, dũng cảm nói không với những mối quan hệ và nghĩa vụ tiêu cực, vốn làm tiêu hao năng lượng. Như Gide đã nói trong “The Fruits of the Earth – Bạn sẽ không bao giờ hiểu được chúng ta đã nỗ lực như thế nào để trở nên hứng thú với cuộc sống.”